Mitologia afrykańska
Dogonów
Amma - była to Istota Najwyższa, bóg-stwórca wszechświata i ludzi. Uważany był też za ojca bliźniąt Nommo, którzy byli protoplastami ludzi i zarazem twórcami cywilizacji. Amma jest przedmiotem kultu, nad którym czuwa specjalna kasta kapłanów ofiarników. Czasami Amma przedstawiany był w postaci jajka, które istniało na początku stworzenia świata i było nasieniem, z którego powstał kosmos.
Andumbulu - mali czerwoni ludzie, mityczne przedludzkie plemię.
Blady Lis - Trickster i bohater kultowy w mitologii ludu Dogonów z Mali. Według dogońskiego mitu o stworzeniu świata bóg stwórca Amma zmusił lisa, aby zaprowadził na świecie zarówno porządek, jak i nieporządek. Blady Lis ukradł Ammie nasiona i zasadził je na ziemi, która była jego matką. Był to jednak akt kazirodztwa, więc gleba wyschła i trzeba ją było oczyścić. Dlatego Amma dał ludziom nasiona, które nie zostały ukradzione, a oni zasiali je sami. W ten sposób zaczęła się uprawa roli. Blady Lis został wygnany ze społeczności ludzkiej i zamieszkał w puszczy. Gdziekolwiek poszedł, ludzie podążali za nim i obsiewali nasionami nowe pola. W ten sposób cywilizacja ludzka rozszerzyła się na cały świat. Ślady łap pozostawiane w piasku przez Bladego Lisa wykorzystywane są do wróżb. Podobno to jego sposób porozumiewania się ze światem.
Ginu - duchy zamieszkujące pod wielkimi drzewami i w zwierzętach.
Jurugu - zbuntowane dziecko Ammy, które dopuściło się kazirodztwa z własną matką, ziemią.
Lebé - praprzodek, pierwszy z dogonów.
Nommo - Duch stwórca według podań ludu Dogonów z Mali. Mit głosi, że na początku istniał niebiański byt zwany Amma, jajko, które było nasieniem wszechświata. Amma drgnął siedmiokrotnie, po czym rozerwał się, odsłaniając pierwszego Nommo, ducha stworzyciela. Następnie odsłonił bliźnięta płci żeńskiej i kolejno jeszcze cztery pary Nommo. Nommo stworzyli niebo i ziemię, dzień i noc, pory roku i społeczność ludzką. Odpowiedzialne za przekazanie słowa boskiego na ziemię i do nieba. Dały ludziom prawa, nauczyły rolnictwa i kultów.
Nyama - w wierzeniach Dogonów siła przenikająca przyrodę, materie żywa i nieożywiona. U innych ludów rolę tę pełni mungu, mulungu itp.
Yeban - duchy o dużej głowie i krótkich kończynach, żyjące w niższym świecie, do którego wejście wiodło przez jaskinie.
Jorubów Adya Ganti - w mitologii Jorubów bóstwo i Wielki Czarownik, opiekun kultu, dziadek Szango.
Aganju - bóg niezamieszkanego lądu, ojciec Orangana, mąż Jemaji.
Edszu - boski posłaniec.
Eszu - bóg- trickster w religii Jorubów. Heros kulturowy (dał wyrocznię Ifa), ale także oszust i podżegacz do waśni. Opisywany był jako ruchliwa istota zamieszkująca przedsionki domów, rozstaje dróg, place targowe i inne miejsca często odwiedzane przez ludzi. Mówi się, że jest obecny przy każdej zmianie lub wymianie. Jest również łącznikiem między ludĄmi a niebem. W religiach afro chrześcijańskich utożsamiany był z diabłem. Był bardzo popularny w folklorze i współczesnym dramacie.
Jemodia, Jemaja - matka Szango.
Obatala - bóg-stwórca w wierzeniach Jorubów. Uważany za przodka i głowę wszystkich bóstw, zwanych orisza. Według legendy udało mu się ciągu czterech dni stworzyć świat. Obatala uosabia pokój i harmonię w świecie.
Obatalla, Ibatalla - bogini ziemi.
Odudua - bogini ziemi.
Olokun - bóg morza.
Olufan - bóg nieba.
Orunmila - bóg wyroczni (Ifa)i zbawienia. Wszystkowiedzące bóstwo, które objawia się poprzez wyrocznie. Zna języki wszystkich stworzeń i ludzi. Czczony był jako patron wróżbiarstwa. Uznawany był za najstarszego syna Oloruna.
Orisza - w wierzeniach Jorubów (tereny Nigerii) Orisza była to nazwa zbiorcza bóstw, z których ważniejsze mają ośrodki kultu z kapłanami, istnieją grupy ich wyznawców, śpiewa się specjalne hymny pochwalne (tak zwane oriki), itp. Wśród najbardziej popularnych Oriszów wyróżniają się: Obatala- bóg wysłany z nieba przez Oloruna w celu stworzenia świata, Orunmila- bóg wyroczni Ifa, patron wróżbiarstwa, Ogun- bóg żelaza, kowalstwa, a także wojny oraz bóstwo o imieniu Szango.
Oszu - bóg Księżyca.
Oya - laguna, żona Szango.
Szango, Shango - bóg burzy i piorunów. Bóg-cywilizator, wielki czarodziej. Nauczył ludzi odlewnictwa z brązu, wielkiej sztuki Jorubów. Także ważny bóg w makumbie brazylijskiej. Słynął ze swych zdolności magicznych i swej dzielności. Sprawował srogie rządy, co doprowadziło do jego obalenia, w wyniku czego podobno sam się powiesił na drzewie. Następnie wstąpił do nieba i został bogiem deszczu i piorunów. Wizerunki przedstawiają go jako jeĄdĄca na dwugłowym byku, symbolu pioruna. Jego żona, Oja, była jeziorem, które po śmierci Shango zamieniło się w rzekę Niger.
Szankpanna - bóg ospy wietrznej.
Bambara
Faro - jeden z demiurgów, pan wód przeszłych i przyszłych, dawca życia, mowy, praw i religii. Strażnik porządku we wszechświecie, bóg cywilizator; jeden z dwóch pierwotnych duchów stworzycieli, które według podań ludu Bambara z zachodniej Afryki, powstały na początku stworzenia. Kiedy z nicości (Fu) wyłoniły się dwie bliĄniacze siły stwórcze (Gla i Dya), Faro ukształtował niebo, podczas gdy duch Pemba ukształtował ziemię. Następnie obaj ustanowili cztery podstawowe strony świata. Na ziemi pojawiło się życie, dlatego Faro zstąpił na ziemię i na pustyni zrodził bliĄnięta. Następnie wyrosła pierwsza trawa i wytrysnęły pierwsze wody, a w nich pojawiła się pierwsza ryba, która doprowadziła Faro i jego dzieci do morza. Kiedy tam się znaleĄli, Faro powołał do istnienia wszystkie stworzenia wodne. Faro stworzył każdy przedmiot i stworzenie na ziemi i nadał im wszystkie nazwy. Wprowadził noc i dzień oraz pory roku i zaprowadził porządek wśród istot żywych. Określił wszystkie medyczne i obrzędowe zastosowania roślin. Wprowadził również porządek wśród ludzi, nadając im imiona, a nazwy szczepom i rasom. Potem wrócił do nieba.
Fu - w mitologii ludu Bambara z zachodniej Afryki Fu to pierwotna pustka. Od wyłonienia się z Gla z Fu miało rozpocząć się dzieło stworzenia świata.
Gla - "Mądry". Pierwsza rzecz, która według mitu o stworzeniu świata ludu Bambara z zachodniej Afryki, wyłoniła się z Fu, pierwotnej pustki. Gal było pierwotną siłą twórczą. Miało wydawać z siebie "Głos Pustki", z którego wyłonił się jego bliĄniak Dya. Z Gla i Dya wyskoczyła wilgotna materia, podobna do zimnej rdzy, która stwardniała w lodowe, błyszczące przedmioty, które z kolei wypełniły pierwotną próżnię. BliĄniacze istoty przemierzały swoje rozległe królestwo i sprawiały, że wiatr ognia roztapiał lodowe ciała: w trakcie tego roztapiania wszystkie rzeczy w ciszy i niewidzialności zyskały potencjalną moc. Gla i Dya wycofały swą energię w głąb siebie samych i wszystko się ponownie zestaliło. Następnie jeszcze raz wszystko roztopili. Po dwóch kolejnych topieniach Gla ustanowił ruch, który jest duszą wszechświata. W tym samym czasie zetknięcie się dwóch bliĄniaczych istot spowodowało kosmiczny wybuch, w trakcie którego wytrącona została twarda, wibrująca materia. Na skutek jej wibracji wyłoniły się, jedne po drugich oznaczenia i nazwy rzeczy jeszcze nie stworzonych, z których każda na swoim miejscu zaczęła delikatnie drgać w sobie. Wówczas Gla stworzył "stopę ludzkości", symbol ludzkiej świadomości.
Pemba- jeden z demiurgów, któremu świat zawdzięcza swe pierwsze uporządkowanie, zwyciężony przez Farao.
Sumangolo - starzec, który przepłynął wszystkie wody świata.
Fanów
Legba - bóg oszust, posłaniec boski.
Meber - stwórca, który uczynił człowieka z gliny, na początku był jaszczurką umieszczoną przez stwórcę w wodzie, a ósmego dnia wyszedł na brzeg człowiek i mówi do stwórcy: dziękuję!
Nzalan - gniewny duch.
Nkwa - jedna z postaci boga stwórcy.
Nzame - jeden z trójcy razem z Meber i Nkwa. Na początku Nzame uczynił niebo i ziemię i zastrzegł sobie niebo dla siebie. Następnie uczynił słońce, księżyc, gwiazdy, zwierzęta, rośliny. Meber i Nkwa uczynili słonia przywódcą zwierząt, a razem z Nzame stworzyli człowieka podobnego do siebie. Jeden dał człowiekowi siłę, drugi potęgę, a trzeci piękność i nazwali go Fan - co oznacza siłę. Następnie unieśli się do góry, gdzie zamieszkali. Pozostawiony człowiek stał się pyszny i przestał wielbić Nzame, wtedy on wezwał Nzalan - piorun i ogień niebieski objął las, a wszystko obróciło się w popiół. Fan nie zginął, ale nie wiadomo w co się obrócił. Wtedy troje bogów położyło na warstwę węgla nową ziemię i wyrosło drzewo, z którego liści (w zależności na jakie miejsca padały) powstawały zwierzęta lądowe i wodne. Następnie znów uczynili człowieka Sekume i odwrócili mu głowę tak, aby zobaczył śmierć. Nzame polecił Sekume, aby uczynił z drzewa kobietę, którą nazwano Mbongwe. Sekume i Mbongwe składali się z ciała Gnoul, w którym mieszkała część wewnętrzna zwana Nsissim. To Nsissim powoduje cień i sprawia, że Gnoul żyje, to ona odchodzi gdy człowiek umiera. Nsissim zamieszkuje w oku. Sekume i Mbongwe mieli trzech synów, Nkure - złośliwy, Sekale - ten, który nie myśli i Mefere - dobry. Mefere jest ojcem plemienia Fan. Bóg zamknął Fana, pierwszego człowieka pod ziemią, ale zły Fan długo drążył skałę i wydostał się na zewnątrz robiąc wszelkie zło ludziom. Źli ludzie po usłyszeniu ptaka śmierci Ngofio, stają się chudzi i umierają. Nzame zamyka ich w Otolanie, gdzie czeka ich bieda i nieszczęście.
Buszmenów i Pigmejów
Dxui - istota stwórcza ludu San (Buszmenów) z południowo-zachodniej Afryki. Jedna z wersji mitu opowiada, jak w pierwszym i drugim dniu stworzenia świata, po wschodzie słońca, Dxui był kwiatem, a w nocy człowiekiem. Trzeciego dnia był drzewem z owocami, a po zachodzie słońca znowu człowiekiem. Następnego dnia stał się drzewem z owocami ukrytymi wśród cierni. Kiedy pojawiła się pierwsza kobieta spróbowała zerwać owoc. Wówczas drzewo zniknęło, a kobieta padła z płaczem na ziemię i umarła. Następnie Dxui stawał się muchą, wodą, kwiatem, ptakiem, a potem zastawiaczem sideł i pożeraczem ptaków. Wkrótce ponownie stał się człowiekiem, ale inni ludzie polowali na niego. Stał się więc wielkim ptakiem i odleciał do swoich rodziców. Kiedy ojciec rozpoznał go Dxui znów stał się człowiekiem. Po śmierci Dxui stał się jaszczurką, która jest podobno najstarszym zwierzęciem na świecie.
Gaolna - Hisze, Huwe - heros o nadludzkich siłach, stworzył ziemię, burzę i słońce - czyli śmierć, księżyc, gwiazdy oraz wiatr i poruszył je.
Gauwasi - duchy zmarłych obsługujące dużego i małego boga, także ich posłańcy.
Gawi - "mały bóg", żyje w niebie.
Gu/e, Gule - stworzył swoją żonę i dzieci oraz siły O/a. Może żyć gdziekolwiek. Stwórca ziemi i człowieka. Bóg - cywilizator, nauczył ludzi wytwarzania broni do zdobycia pożywienia oraz leczenia chorób, dał reguły tabu jedzenia.
Khmwum - bóg stwórca, strażnik lasu śniący się Pigmejom w postaci słonia.
Kly - dziki bóg, nieposkromiony, wiodący życie łowcy.
Limdimi - duch leśny gromadzący wybranych ludzi na tajnych seansach.
Mupe i Uti - pierwsi ludzie, przodkowie Pigmejów.
Ngombe - bóg stwórca.
Toks - w mitologii Pigmejów duch władający huraganem i jaskinia duchów ludzi umarłych.
Tore - bóg śmierci.
Las - bóg stwórca.
Inni bogowie mitologii Afryki
Boa - bóg stwórca i bóg deszczu u Sara.
Bumba - bóg stwórca u Buszongo.
Chang'o - bogini, "lubi" słodycze.
Dżok - w mitycznych wierzeniach Szylluków (Sudan) Dżok jest to Istota Najwyższa, stwórca wszechświata oraz wszystkich ludzi. Dżok mieszka na przemian w niebie i w krainie zmarłych. W kulcie nie odgrywa on żadnej znaczącej roli, przedmiotem boskiej czci dla Dżoka w wierzeniach Szylluków jest Nyikang, uważany za potomka Dżoka i protoplastę królewskiego rodu.
Gu - według podań ludu Fon z Beninu Gu był boskim kowalem, bohaterem kulturowym, synem bliĄniaczych bóstw stwórczych Mawu i Lisy. Lisa, bliĄniak płci męskiej, zabrał Gu na ziemię i powierzył mu zadanie udzielania pomocy rodzajowi ludzkiemu. Uczył on ludzi sztuki produkcji żelaza i wyrobu narzędzi, aby mogli uprawiać rolę, budować domy i wyrabiać odzież.
Gulu - król nieba u Ganda.
Ifa - zachodnioafrykański bóg porządku i powściągliwości, który został zesłany na ziemię, aby nauczyć ludzi tajników wiedzy lekarskiej i wieszczenia. Ifa często pojawia się w mitach jako towarzysz i przeciwieństwo boga trickstera Eszu, który usiłuje zniszczyć prawidłowy porządek rzeczy. Przed przystąpieniem do jakiegokolwiek przedsięwzięcia zwyczajowo składa się ofiary bogu Ifie, ale pierwszy kęs ofiary zawsze należy do boga Eszu, aby zapewnić pomyślny bieg spraw. Ifa rzekomo ustanowił wyrocznię swego imienia, system wróżb, który jest szeroko rozpowszechniony w Afryce.
Kinte - król plemienia Ganda w zamierzchłych czasach. Według legendy był wysłańcem niebios, który przybył aby przekształcić życie ludzi i nauczyć ich licznych umiejętności.
Mboom - według ludu Kuba z Zairu był bogiem stworzycielem i jednym z pierwszych dwóch bogów. Mboom i jego boski druh Ngaan, stworzyli świat, który był mroczny i pokryty wodą. Każdy z nich został królem połowy ziemi, ale pewnego dnia poróżnili się i porzucili świat. Ngaan udał się pod wodę, a Mboom do nieba. Tam zwymiotował słońce, księżyc i gwiazdy. Słońce wysuszyło ziemię i pojawiły się lądy. Wówczas Mboom zwymiotował zwierzęta i ludzi, aby zamieszkali lądy. Pierwszą istotą ludzką był Woot, królewski przodek ludu Kuba.
Ngaan - według wierzeń ludu Kuba z Zairu, jeden z pierwszych dwóch bogów. Ngaan i jego boski druh Mboom, stworzyli świat, który był mroczny i pokryty wodą. Każdy z nich został królem połowy ziemi, ale pewnego dnia poróżnili się i porzucili świat. Ngaan udał się pod wodę, a Mboom do nieba. Tam zwymiotował słońce, księżyc i gwiazdy. Słońce wysuszyło ziemię i pojawiły się lądy. Wówczas Mboom zwymiotował zwierzęta i ludzi, aby zamieszkali lądy. Pierwszą istotą ludzką był Woot, królewski przodek ludu Kuba.
Ngame - afrykańska bogini księżyca, obok niej przedstawiano zwykle garbatego fleciste który był heroldem afrykańskiej królowej-matki, która ma pochodzić od Ngame.
Nimba - wcielenie bogini płodności u Baga.
Njame - w wierzeniach Aszantów (plemion zamieszkujących obszary dzisiejszej Ghany) Njame była to Istota Najwyższa, stwórca wszechświata i ludzi. Bogini-matka. W kulcie Njame zastąpił bóstwo, które pojawiło się trochę wcześniej- boginię-matkę Księżyca, również noszącą imię Njame. Istnieją świątynie poświęcone Njame, w których służą specjalni kapłani. Do niedawna każda rodzina zachowująca tradycję składała mu ofiary na domowym ołtarzu.
Oronjang - Orygan - boski ojciec u Szango.
Suku - bóg stwórca u Owimbundu.
Tilo - bóg stwórca u Bathonga.
Zin - bóstwa ziemi i wód u Songhaj. Złe i dobre niewidzialne istoty rządzące siłami przyrody.
Zoa - mityczny założyciel Songhaju.
Duchy, potwory, zwierzęta
Bintu - według mitologii regionu zachodniej Sahary była to boska antylopa. Pierwszy kowal w niebie zrobił motykę z czaszki Bintu i zstąpił z nią na ziemię, aby nauczyć ludzi sztuki rolnictwa. Niebiańskie antylopy kojarzone są często z odkryciem rolnictwa na afrykańskiej Saharze.
Chaminuka - duch wcielony w zaklinacza deszczu Tsuro u Maszona.
Chinawezi - w południowej i środkowej Afryce było to imię nadane pierwotnemu wężowi kosmicznemu, występującemu powszechnie w afrykańskiej mitologii. Na początku Chinawezi (znana też jako Chinaweji), matka wszystkich rzeczy, dzieliła świat ze swoim mężem o imieniu Nkuba (czyli "Piorun"). Nkuba usadowił się w niebie z ciałami niebieskimi, a jego mocz stał się życiodajnym deszczem. Chinawezi rządziła ziemią i wodami. Powiadano, że kiedy grzmiał piorun, odpowiadała wezbraniem rzek. W końcu po pewnym czasie Chinawezi urodziła córkę, Nawezi i syna, Konde. Potomstwo to pobrało się i miało troje dzieci.
Mantis - owad, który często pojawia się w mitologii jako swawolny i sprytny heros. Obie role są widoczne w micie o powstaniu ognia według ludu Khoisan z południowo-zachodniej Afryki. Na początku ogień był trzymany przez Strusia pod skrzydłem. Mantis namówił Strusia, by sięgnął po owoc rosnący na szczycie wysokiej śliwy. Kiedy Struś rozpostarł skrzydła, aby nie stracić równowagi, Mantis zabrał mu ogień. Lud Khoisan utrzymuje również, że to Mantis pierwszy nadał nazwy wszystkim rzeczom.
Minia - kosmiczny wąż w mitologii północno-afrykańskiej. Na Saharze i w Sahelu szeroko rozpowszechnione jest podanie, głoszące iż Minia był pierwszym tworem stworzonym przez boskiego stwórcę. Głowa tego węża sięgała nieba, a ogon zanurzony był w wodach pod ziemią. Jego ciało dzieliło się na siedem części. Bóg wykorzystał je do uformowania świata i stworzenia wszelkiego życia.
N'gungundu - w wierzeniach plemion zairskich demony usiłujące znaleĄć sobie siedlisko w sercach dzieci.
Tolo - w wierzeniach zairskich demony, które usiłują znaleĄć sobie siedlisko w sercach dzieci.
Inne postacie
Abuk - pierwsza kobieta, która według ludu Dinka z południowego Sudanu była odpowiedzialna za pojawienie się śmierci i chorób na ziemi. Na początku Wielki Bóg pozwolił Garangowi, pierwszemu mężczyĄnie i Abuk, jego żonie, na sianie jednego ziarna prosa dziennie, co zaspokajało wszystkie ich potrzeby. Ale pewnego dnia Abuk, kierowana chciwością, postanowiła zasiać więcej. Czyniąc to, uderzyła Wielkiego Boga w palec u nogi, czym tak go rozzłościła, że oddalił się bardzo od ludzkości i zerwał sznur łączący niebo z ziemią. Od tego czasu ludzie zmuszeni są ciężko pracować, aby zdobyć pożywienie, oraz narażeni są na choroby i śmierć.
Anansi - afrykańskiej bohater ludowy i trickster (czyli oszust, szelma) pojawiający się często w mitach i folklorze ludów Akan (zamieszkiwali tereny obecnej Ghany). Anansi wyobrażany był najczęściej w postaci pająka. Słynął z mądrości i przebiegłości.
Chibinda Ilunga - książe ludów Luba-Lunda w obecnym południowo-wschodnim Zairze i południowo-wschodniej Angoli. Chibinda Ilunga był wnukiem Mbidi Kiluwe, przodka królów Luba. Powiadano, że jego twarz była biała i błyszcząca jak księżyc. Opuścił on królestwo Luba po tym, jak król, zazdrosny o jego zręczność w polowaniu, obraził go twierdząc, że Chibinda Ilunga nigdy nie brał udziału w wojnie. Pewnego dnia spotkał w lesie Lueji. Lueji była królową Lundy i wnuczką pierwotnego węża Chinawezi. Poprosiła ona czarującego cudzoziemca, by z nią pozostał. Po pewnym czasie pobrali się i Lueji powiadomiła starzyznę Lundy, że opuszcza swoje stanowisko i że Chibinda Ilunga będzie odtąd rządził w jej pałacu. Po wręczeniu małżonkowi bransolety symbolizującej władzę Lueji dostała niezwykle długiej menstruacji. Wypływające z niej nieustanne potoki krwi oznaczały, że nigdy nie będzie mogła urodzić dzieci. W końcu Chibinda Ilunga dostał od Lueji żonę o imieniu Kamonga, która była płodna.
Chitimukulu - pierwszy król ludu Bemba w Zambii. Według mitu Bemba o jego początkach, Chitimukulu i jego dwaj bracia usiłowali zbudować wysoką wieżę w królewskiej wiosce ich rodziców. Wieża jednak zawaliła się, zabijając wielu ludzi i ojciec skazał synów na śmierć. Jednak trzem braciom udało się zbiec do dzisiejszej Zambii. Tu właśnie Chitimukulu założył królestwo Bemba.
Elegba - imię nadane przez ludy z Beninu popularnej w zachodniej Afryce postaci trickstera, znanego u plemion Joruba jako trickster Eszu.
Garang - według wierzeń ludu Dinka z południowego Sudanu Garang był pierwszym mężczyzną. Był mężem Abuk, pierwszej kobiety, która przyniosła na ziemię choroby i śmierć. Na początku Wielki Bóg pozwolił Garangowi i Abuk na sianie jednego ziarna prosa dziennie, co zaspokajało wszystkie ich potrzeby. Ale pewnego dnia Abuk, kierowana chciwością, postanowiła zasiać więcej. Czyniąc to, uderzyła Wielkiego Boga w palec u nogi, czym tak go rozzłościła, że oddalił się bardzo od ludzkości i zerwał sznur łączący niebo z ziemią.
Kalala Ilunga - na pół historyczny bohaterski król w mitologii ludu Luba w Zairze. Pewnego razu książę imieniem Mbidi Kiluwe wybrał się na zachód, by zapolować w krainie Nkongolo, należącej do wielkiego Króla Tęczy. Nkongolo był bardzo gościnny i pozwolił Mbidi spać ze swoimi siostrami bliĄniaczkami Bulandą i Mabelą. Obie siostry zaszły w ciążę. Bulanda urodziła syna o imieniu Kalala Ilunga, a Mabela powiła chłopca i dziewczynkę. Nkongolo uznał Kalalę za swego syna, ale po tym, jak doszło między nimi do sprzeczki, Mbidi pozwolił Kalali odejść. Kalala został najlepszym tancerzem i biegaczem w królestwie, więc zazdrosny syn Nkongolo postanowił go zabić. Rozkazał, aby przygotowano pod placem tańców ukryty dół pełen zaostrzonych pali i zaprosił Kalalę do współzawodnictwa w tańcu. Kahia, który grał dla Kalali na bębnie, ostrzegł go o niebezpieczeństwie i Kalala uciekł za rzekę Lualaba do kraju swego prawdziwego ojca, ścigany przez Nkongolo i jego ludzi. Mbidi wyprawił mu serdeczne powitanie i dał wojsko, by mógł pokonać Nkongolo, który uciekł z Bulandą i Mabelą na zachód na górę Kaii. Ale siostry zdradziły jego kryjówkę ludziom Kalali, którzy ucięli mu głowę. Kalala Ilunga został królem i założył drugie cesarstwo Luba, na terenie którego leży dzisiejszy południowo-wschodni Zair.
Kigwa - przodek królów Ruandy. Najwyższy pan niebios, Piorun Nkuba miał niepłodną żonę. Pewnego dnia zabiła ona jedną z mężowskich krów i ukryła jej serce w naczyniu. Przez dziewięć miesięcy troskliwie karmiła serce mlekiem, aż przemieniło się w niemowlę płci męskiej. Syn ten, nazwany Kigwa, dorastał w niebie, aby w końcu spaść na ziemię. miał on syna Gihanga, który wynalazł pierwsze metalowe narzędzia oraz broń i został pierwszym królem Ruandy.
Kintu - według podań ludu Ganda z Ugandy, Kintu był starożytnym bohaterem, założycielem królewskiej dynastii Buganda. Kintu, cudzoziemiec, udał się do nieba w poszukiwaniu żony. Najwyższy Bóg oddał mu za żonę swoją córkę Nambi i nakazał Kintu pośpiesznie wyruszyć w drogę powrotną, bo inaczej jej brat Walumbe ("Śmierć") pojedzie z nimi. Wyruszyli natychmiast, ale Nambi przypomniała sobie, że nie zabrała ziarna do karmienia swych kurcząt. Nie zważając na prośby Kintu nalegała, aby pozwolił jej zawrócić po nie, a kiedy wróciła do męża, Śmierć podążała tuż za nią. Towarzyszyła im w drodze do domu i zamieszkała z nimi na ziemi. Od tej pory wszyscy ludzie muszą zmierzyć się ze śmiercią.
Lueji - legendarna królowa ludu Luanda, potomkini odwiecznego węża Chinawezi i żona herosa Chibinda Ilunga.
Mbidi Kiluwe - książę, ojciec herosa o imieniu Kalala Ilunga.
Mweel - siostra i małżonka Woot, mitycznego przodka królów Kuba i ludu południowo-wschodniego Zairu. Woot i Mweel odbyli ze sobą stosunek miłosny, owocem którego był Nyimi Lele, przodek sąsiedniego ludu Lele.
Mwetsi - "Księżyc". Pierwszy człowiek według mitologii stworzenia ludu Shona z Zimbabwe. Najwyższy bóg Mwari stworzył Mwetsi, który początkowo mieszkał pod wodami. Potem wyszedł na ziemię, aby na niej zamieszkać, ale ziemia była pustynna, dlatego zaczął lamentować. Mwari przysłał mu żonę, Gwiazdę Poranną, która urodziła wszystkie drzewa i rośliny na ziemi. Mwetsi i Gwiazda Polarna zbudowali dom, sporządzili narzędzia i zaczęli uprawiać ziemię. Po dwóch latach Mwari zabrał Gwiazdę Polarną i zastąpił ją drugą żoną, Gwiazdą Wieczorną i ostrzegł Mwetsi przed zbliżającym się nieszczęściem. Tej nocy Mwetsi i Gwiazda Wieczorna odbyli stosunek i kobieta urodziła koĄlęta, owce, bydło, kurczęta i antylopy, a następnie chłopców i dziewczęta, którzy w ciągu jednego dnia stali się dorosłymi ludĄmi. Czwartego dnia ich wspólnego życia Gwiazda Wieczorna ostrzegła Mwetsi, że jego życie jest w niebezpieczeństwie, ale on nadal spółkował z nią, przez co narodziły się lwy, lamparty, skorpiony i węże. Wieczorem jednak nie chciała się kochać i zaproponowała, aby odbył stosunek z córkami. Mwetsi poszedł za jej radą i parzył się z córkami, które następnego dnia narodziły się dzieci. Również i te dorosły w ciągu jednego dnia. W ten sposób Mwetsi stał się królem licznego narodu. Jednak Gwiazda Wieczorna zdradziła go z wężem i stała się bezpłodna. Wąż ukąsił Mwetsi, który zachorował od jadu. W miarę, jak podupadało zdrowie Mwetsi podupadała i ziemia: deszcze przestały padać, rzeki i jeziora wyschły, a śmierć dziesiątkowała naród. Aby położyć temu kres dzieci Mwetsiego udusiły do i wybrały nowego króla. Mit ten zapewne służył uzasadnieniu rytualnego mordu na Mambo, królu Monomotapa w średniowiecznym Zimbabwe. Aby zapewnić nieprzerywalną pomyślność kraju, nie można było dopuścić aby Mambo doczekał śmierci, dlatego też po czterech latach władzy mordowano go i wybierano nowego króla.
Nambi - według wierzeń ludu Ganda z Ugandy, kobieta odpowiedzialną, za pojawienie się śmierci na ziemi. Była córką najwyższego boga, który oddał ją za żonę herosowi Kintu, który był założycielem królewskiej dynastii Buganda. Kintu, cudzoziemiec, udał się do nieba w poszukiwaniu żony. Najwyższy Bóg oddał mu za żonę swoją córkę Nambi i nakazał Kintu pośpiesznie wyruszyć w drogę powrotną, bo inaczej jej brat Walumbe („Śmierć") pojedzie z nimi. Wyruszyli natychmiast, ale Nambi przypomniała sobie, że nie zabrała ziarna do karmienia swych kurcząt. Nie zważając na prośby Kintu nalegała, aby pozwolił jej zawrócić po nie, a kiedy wróciła do męża, Śmierć podążała tuż za nią. Towarzyszyła im w drodze do domu i zamieszkała z nimi na ziemi. Od tej pory wszyscy ludzie muszą zmierzyć się ze śmiercią.
Nkongolo - „Król Tęczy". Despotyczny król z mitologii regionu obejmującego sawanny Afryki środkowej. Nkongolo odbywał stosunki seksualne ze swymi dwiema siostrami Mabelą i Bulandą, oddawał się pijaństwu i był okrutnikiem. Odcinał uszy, nosy, ręce i piersi tym, którzy mu się narazili. Był zapalonym budowniczym, dlatego też nakazał budowlę wysokiej wieży, z której chciał dotrzeć do nieba i uzyskać nieśmiertelność. Niestety, wieża runęła zabijając wielu ludzi. Pewnego razu książę imieniem Mbidi Kiluwe wybrał się na zachód, by zapolować w krainie Nkongolo. Nkongolo był bardzo gościnny i pozwolił Mbidi spać ze swoimi siostrami bliĄniaczkami Bulandą i Mabelą. Obie siostry zaszły w ciążę. Bulanda urodziła syna o imieniu Kalala Ilunga, a Mabela powiła chłopca i dziewczynkę. Nkongolo uznał Kalalę za swego syna, ale po tym, jak doszło między nimi do sprzeczki, Mbidi pozwolił Kalali odejść. Kalala został najlepszym tancerzem i biegaczem w królestwie, więc zazdrosny syn Nkongolo postanowił go zabić.
Dogonów
Amma - była to Istota Najwyższa, bóg-stwórca wszechświata i ludzi. Uważany był też za ojca bliźniąt Nommo, którzy byli protoplastami ludzi i zarazem twórcami cywilizacji. Amma jest przedmiotem kultu, nad którym czuwa specjalna kasta kapłanów ofiarników. Czasami Amma przedstawiany był w postaci jajka, które istniało na początku stworzenia świata i było nasieniem, z którego powstał kosmos.
Andumbulu - mali czerwoni ludzie, mityczne przedludzkie plemię.
Blady Lis - Trickster i bohater kultowy w mitologii ludu Dogonów z Mali. Według dogońskiego mitu o stworzeniu świata bóg stwórca Amma zmusił lisa, aby zaprowadził na świecie zarówno porządek, jak i nieporządek. Blady Lis ukradł Ammie nasiona i zasadził je na ziemi, która była jego matką. Był to jednak akt kazirodztwa, więc gleba wyschła i trzeba ją było oczyścić. Dlatego Amma dał ludziom nasiona, które nie zostały ukradzione, a oni zasiali je sami. W ten sposób zaczęła się uprawa roli. Blady Lis został wygnany ze społeczności ludzkiej i zamieszkał w puszczy. Gdziekolwiek poszedł, ludzie podążali za nim i obsiewali nasionami nowe pola. W ten sposób cywilizacja ludzka rozszerzyła się na cały świat. Ślady łap pozostawiane w piasku przez Bladego Lisa wykorzystywane są do wróżb. Podobno to jego sposób porozumiewania się ze światem.
Ginu - duchy zamieszkujące pod wielkimi drzewami i w zwierzętach.
Jurugu - zbuntowane dziecko Ammy, które dopuściło się kazirodztwa z własną matką, ziemią.
Lebé - praprzodek, pierwszy z dogonów.
Nommo - Duch stwórca według podań ludu Dogonów z Mali. Mit głosi, że na początku istniał niebiański byt zwany Amma, jajko, które było nasieniem wszechświata. Amma drgnął siedmiokrotnie, po czym rozerwał się, odsłaniając pierwszego Nommo, ducha stworzyciela. Następnie odsłonił bliźnięta płci żeńskiej i kolejno jeszcze cztery pary Nommo. Nommo stworzyli niebo i ziemię, dzień i noc, pory roku i społeczność ludzką. Odpowiedzialne za przekazanie słowa boskiego na ziemię i do nieba. Dały ludziom prawa, nauczyły rolnictwa i kultów.
Nyama - w wierzeniach Dogonów siła przenikająca przyrodę, materie żywa i nieożywiona. U innych ludów rolę tę pełni mungu, mulungu itp.
Yeban - duchy o dużej głowie i krótkich kończynach, żyjące w niższym świecie, do którego wejście wiodło przez jaskinie.
Jorubów Adya Ganti - w mitologii Jorubów bóstwo i Wielki Czarownik, opiekun kultu, dziadek Szango.
Aganju - bóg niezamieszkanego lądu, ojciec Orangana, mąż Jemaji.
Edszu - boski posłaniec.
Eszu - bóg- trickster w religii Jorubów. Heros kulturowy (dał wyrocznię Ifa), ale także oszust i podżegacz do waśni. Opisywany był jako ruchliwa istota zamieszkująca przedsionki domów, rozstaje dróg, place targowe i inne miejsca często odwiedzane przez ludzi. Mówi się, że jest obecny przy każdej zmianie lub wymianie. Jest również łącznikiem między ludĄmi a niebem. W religiach afro chrześcijańskich utożsamiany był z diabłem. Był bardzo popularny w folklorze i współczesnym dramacie.
Jemodia, Jemaja - matka Szango.
Obatala - bóg-stwórca w wierzeniach Jorubów. Uważany za przodka i głowę wszystkich bóstw, zwanych orisza. Według legendy udało mu się ciągu czterech dni stworzyć świat. Obatala uosabia pokój i harmonię w świecie.
Obatalla, Ibatalla - bogini ziemi.
Odudua - bogini ziemi.
Olokun - bóg morza.
Olufan - bóg nieba.
Orunmila - bóg wyroczni (Ifa)i zbawienia. Wszystkowiedzące bóstwo, które objawia się poprzez wyrocznie. Zna języki wszystkich stworzeń i ludzi. Czczony był jako patron wróżbiarstwa. Uznawany był za najstarszego syna Oloruna.
Orisza - w wierzeniach Jorubów (tereny Nigerii) Orisza była to nazwa zbiorcza bóstw, z których ważniejsze mają ośrodki kultu z kapłanami, istnieją grupy ich wyznawców, śpiewa się specjalne hymny pochwalne (tak zwane oriki), itp. Wśród najbardziej popularnych Oriszów wyróżniają się: Obatala- bóg wysłany z nieba przez Oloruna w celu stworzenia świata, Orunmila- bóg wyroczni Ifa, patron wróżbiarstwa, Ogun- bóg żelaza, kowalstwa, a także wojny oraz bóstwo o imieniu Szango.
Oszu - bóg Księżyca.
Oya - laguna, żona Szango.
Szango, Shango - bóg burzy i piorunów. Bóg-cywilizator, wielki czarodziej. Nauczył ludzi odlewnictwa z brązu, wielkiej sztuki Jorubów. Także ważny bóg w makumbie brazylijskiej. Słynął ze swych zdolności magicznych i swej dzielności. Sprawował srogie rządy, co doprowadziło do jego obalenia, w wyniku czego podobno sam się powiesił na drzewie. Następnie wstąpił do nieba i został bogiem deszczu i piorunów. Wizerunki przedstawiają go jako jeĄdĄca na dwugłowym byku, symbolu pioruna. Jego żona, Oja, była jeziorem, które po śmierci Shango zamieniło się w rzekę Niger.
Szankpanna - bóg ospy wietrznej.
Bambara
Faro - jeden z demiurgów, pan wód przeszłych i przyszłych, dawca życia, mowy, praw i religii. Strażnik porządku we wszechświecie, bóg cywilizator; jeden z dwóch pierwotnych duchów stworzycieli, które według podań ludu Bambara z zachodniej Afryki, powstały na początku stworzenia. Kiedy z nicości (Fu) wyłoniły się dwie bliĄniacze siły stwórcze (Gla i Dya), Faro ukształtował niebo, podczas gdy duch Pemba ukształtował ziemię. Następnie obaj ustanowili cztery podstawowe strony świata. Na ziemi pojawiło się życie, dlatego Faro zstąpił na ziemię i na pustyni zrodził bliĄnięta. Następnie wyrosła pierwsza trawa i wytrysnęły pierwsze wody, a w nich pojawiła się pierwsza ryba, która doprowadziła Faro i jego dzieci do morza. Kiedy tam się znaleĄli, Faro powołał do istnienia wszystkie stworzenia wodne. Faro stworzył każdy przedmiot i stworzenie na ziemi i nadał im wszystkie nazwy. Wprowadził noc i dzień oraz pory roku i zaprowadził porządek wśród istot żywych. Określił wszystkie medyczne i obrzędowe zastosowania roślin. Wprowadził również porządek wśród ludzi, nadając im imiona, a nazwy szczepom i rasom. Potem wrócił do nieba.
Fu - w mitologii ludu Bambara z zachodniej Afryki Fu to pierwotna pustka. Od wyłonienia się z Gla z Fu miało rozpocząć się dzieło stworzenia świata.
Gla - "Mądry". Pierwsza rzecz, która według mitu o stworzeniu świata ludu Bambara z zachodniej Afryki, wyłoniła się z Fu, pierwotnej pustki. Gal było pierwotną siłą twórczą. Miało wydawać z siebie "Głos Pustki", z którego wyłonił się jego bliĄniak Dya. Z Gla i Dya wyskoczyła wilgotna materia, podobna do zimnej rdzy, która stwardniała w lodowe, błyszczące przedmioty, które z kolei wypełniły pierwotną próżnię. BliĄniacze istoty przemierzały swoje rozległe królestwo i sprawiały, że wiatr ognia roztapiał lodowe ciała: w trakcie tego roztapiania wszystkie rzeczy w ciszy i niewidzialności zyskały potencjalną moc. Gla i Dya wycofały swą energię w głąb siebie samych i wszystko się ponownie zestaliło. Następnie jeszcze raz wszystko roztopili. Po dwóch kolejnych topieniach Gla ustanowił ruch, który jest duszą wszechświata. W tym samym czasie zetknięcie się dwóch bliĄniaczych istot spowodowało kosmiczny wybuch, w trakcie którego wytrącona została twarda, wibrująca materia. Na skutek jej wibracji wyłoniły się, jedne po drugich oznaczenia i nazwy rzeczy jeszcze nie stworzonych, z których każda na swoim miejscu zaczęła delikatnie drgać w sobie. Wówczas Gla stworzył "stopę ludzkości", symbol ludzkiej świadomości.
Pemba- jeden z demiurgów, któremu świat zawdzięcza swe pierwsze uporządkowanie, zwyciężony przez Farao.
Sumangolo - starzec, który przepłynął wszystkie wody świata.
Fanów
Legba - bóg oszust, posłaniec boski.
Meber - stwórca, który uczynił człowieka z gliny, na początku był jaszczurką umieszczoną przez stwórcę w wodzie, a ósmego dnia wyszedł na brzeg człowiek i mówi do stwórcy: dziękuję!
Nzalan - gniewny duch.
Nkwa - jedna z postaci boga stwórcy.
Nzame - jeden z trójcy razem z Meber i Nkwa. Na początku Nzame uczynił niebo i ziemię i zastrzegł sobie niebo dla siebie. Następnie uczynił słońce, księżyc, gwiazdy, zwierzęta, rośliny. Meber i Nkwa uczynili słonia przywódcą zwierząt, a razem z Nzame stworzyli człowieka podobnego do siebie. Jeden dał człowiekowi siłę, drugi potęgę, a trzeci piękność i nazwali go Fan - co oznacza siłę. Następnie unieśli się do góry, gdzie zamieszkali. Pozostawiony człowiek stał się pyszny i przestał wielbić Nzame, wtedy on wezwał Nzalan - piorun i ogień niebieski objął las, a wszystko obróciło się w popiół. Fan nie zginął, ale nie wiadomo w co się obrócił. Wtedy troje bogów położyło na warstwę węgla nową ziemię i wyrosło drzewo, z którego liści (w zależności na jakie miejsca padały) powstawały zwierzęta lądowe i wodne. Następnie znów uczynili człowieka Sekume i odwrócili mu głowę tak, aby zobaczył śmierć. Nzame polecił Sekume, aby uczynił z drzewa kobietę, którą nazwano Mbongwe. Sekume i Mbongwe składali się z ciała Gnoul, w którym mieszkała część wewnętrzna zwana Nsissim. To Nsissim powoduje cień i sprawia, że Gnoul żyje, to ona odchodzi gdy człowiek umiera. Nsissim zamieszkuje w oku. Sekume i Mbongwe mieli trzech synów, Nkure - złośliwy, Sekale - ten, który nie myśli i Mefere - dobry. Mefere jest ojcem plemienia Fan. Bóg zamknął Fana, pierwszego człowieka pod ziemią, ale zły Fan długo drążył skałę i wydostał się na zewnątrz robiąc wszelkie zło ludziom. Źli ludzie po usłyszeniu ptaka śmierci Ngofio, stają się chudzi i umierają. Nzame zamyka ich w Otolanie, gdzie czeka ich bieda i nieszczęście.
Buszmenów i Pigmejów
Dxui - istota stwórcza ludu San (Buszmenów) z południowo-zachodniej Afryki. Jedna z wersji mitu opowiada, jak w pierwszym i drugim dniu stworzenia świata, po wschodzie słońca, Dxui był kwiatem, a w nocy człowiekiem. Trzeciego dnia był drzewem z owocami, a po zachodzie słońca znowu człowiekiem. Następnego dnia stał się drzewem z owocami ukrytymi wśród cierni. Kiedy pojawiła się pierwsza kobieta spróbowała zerwać owoc. Wówczas drzewo zniknęło, a kobieta padła z płaczem na ziemię i umarła. Następnie Dxui stawał się muchą, wodą, kwiatem, ptakiem, a potem zastawiaczem sideł i pożeraczem ptaków. Wkrótce ponownie stał się człowiekiem, ale inni ludzie polowali na niego. Stał się więc wielkim ptakiem i odleciał do swoich rodziców. Kiedy ojciec rozpoznał go Dxui znów stał się człowiekiem. Po śmierci Dxui stał się jaszczurką, która jest podobno najstarszym zwierzęciem na świecie.
Gaolna - Hisze, Huwe - heros o nadludzkich siłach, stworzył ziemię, burzę i słońce - czyli śmierć, księżyc, gwiazdy oraz wiatr i poruszył je.
Gauwasi - duchy zmarłych obsługujące dużego i małego boga, także ich posłańcy.
Gawi - "mały bóg", żyje w niebie.
Gu/e, Gule - stworzył swoją żonę i dzieci oraz siły O/a. Może żyć gdziekolwiek. Stwórca ziemi i człowieka. Bóg - cywilizator, nauczył ludzi wytwarzania broni do zdobycia pożywienia oraz leczenia chorób, dał reguły tabu jedzenia.
Khmwum - bóg stwórca, strażnik lasu śniący się Pigmejom w postaci słonia.
Kly - dziki bóg, nieposkromiony, wiodący życie łowcy.
Limdimi - duch leśny gromadzący wybranych ludzi na tajnych seansach.
Mupe i Uti - pierwsi ludzie, przodkowie Pigmejów.
Ngombe - bóg stwórca.
Toks - w mitologii Pigmejów duch władający huraganem i jaskinia duchów ludzi umarłych.
Tore - bóg śmierci.
Las - bóg stwórca.
Inni bogowie mitologii Afryki
Boa - bóg stwórca i bóg deszczu u Sara.
Bumba - bóg stwórca u Buszongo.
Chang'o - bogini, "lubi" słodycze.
Dżok - w mitycznych wierzeniach Szylluków (Sudan) Dżok jest to Istota Najwyższa, stwórca wszechświata oraz wszystkich ludzi. Dżok mieszka na przemian w niebie i w krainie zmarłych. W kulcie nie odgrywa on żadnej znaczącej roli, przedmiotem boskiej czci dla Dżoka w wierzeniach Szylluków jest Nyikang, uważany za potomka Dżoka i protoplastę królewskiego rodu.
Gu - według podań ludu Fon z Beninu Gu był boskim kowalem, bohaterem kulturowym, synem bliĄniaczych bóstw stwórczych Mawu i Lisy. Lisa, bliĄniak płci męskiej, zabrał Gu na ziemię i powierzył mu zadanie udzielania pomocy rodzajowi ludzkiemu. Uczył on ludzi sztuki produkcji żelaza i wyrobu narzędzi, aby mogli uprawiać rolę, budować domy i wyrabiać odzież.
Gulu - król nieba u Ganda.
Ifa - zachodnioafrykański bóg porządku i powściągliwości, który został zesłany na ziemię, aby nauczyć ludzi tajników wiedzy lekarskiej i wieszczenia. Ifa często pojawia się w mitach jako towarzysz i przeciwieństwo boga trickstera Eszu, który usiłuje zniszczyć prawidłowy porządek rzeczy. Przed przystąpieniem do jakiegokolwiek przedsięwzięcia zwyczajowo składa się ofiary bogu Ifie, ale pierwszy kęs ofiary zawsze należy do boga Eszu, aby zapewnić pomyślny bieg spraw. Ifa rzekomo ustanowił wyrocznię swego imienia, system wróżb, który jest szeroko rozpowszechniony w Afryce.
Kinte - król plemienia Ganda w zamierzchłych czasach. Według legendy był wysłańcem niebios, który przybył aby przekształcić życie ludzi i nauczyć ich licznych umiejętności.
Mboom - według ludu Kuba z Zairu był bogiem stworzycielem i jednym z pierwszych dwóch bogów. Mboom i jego boski druh Ngaan, stworzyli świat, który był mroczny i pokryty wodą. Każdy z nich został królem połowy ziemi, ale pewnego dnia poróżnili się i porzucili świat. Ngaan udał się pod wodę, a Mboom do nieba. Tam zwymiotował słońce, księżyc i gwiazdy. Słońce wysuszyło ziemię i pojawiły się lądy. Wówczas Mboom zwymiotował zwierzęta i ludzi, aby zamieszkali lądy. Pierwszą istotą ludzką był Woot, królewski przodek ludu Kuba.
Ngaan - według wierzeń ludu Kuba z Zairu, jeden z pierwszych dwóch bogów. Ngaan i jego boski druh Mboom, stworzyli świat, który był mroczny i pokryty wodą. Każdy z nich został królem połowy ziemi, ale pewnego dnia poróżnili się i porzucili świat. Ngaan udał się pod wodę, a Mboom do nieba. Tam zwymiotował słońce, księżyc i gwiazdy. Słońce wysuszyło ziemię i pojawiły się lądy. Wówczas Mboom zwymiotował zwierzęta i ludzi, aby zamieszkali lądy. Pierwszą istotą ludzką był Woot, królewski przodek ludu Kuba.
Ngame - afrykańska bogini księżyca, obok niej przedstawiano zwykle garbatego fleciste który był heroldem afrykańskiej królowej-matki, która ma pochodzić od Ngame.
Nimba - wcielenie bogini płodności u Baga.
Njame - w wierzeniach Aszantów (plemion zamieszkujących obszary dzisiejszej Ghany) Njame była to Istota Najwyższa, stwórca wszechświata i ludzi. Bogini-matka. W kulcie Njame zastąpił bóstwo, które pojawiło się trochę wcześniej- boginię-matkę Księżyca, również noszącą imię Njame. Istnieją świątynie poświęcone Njame, w których służą specjalni kapłani. Do niedawna każda rodzina zachowująca tradycję składała mu ofiary na domowym ołtarzu.
Oronjang - Orygan - boski ojciec u Szango.
Suku - bóg stwórca u Owimbundu.
Tilo - bóg stwórca u Bathonga.
Zin - bóstwa ziemi i wód u Songhaj. Złe i dobre niewidzialne istoty rządzące siłami przyrody.
Zoa - mityczny założyciel Songhaju.
Duchy, potwory, zwierzęta
Bintu - według mitologii regionu zachodniej Sahary była to boska antylopa. Pierwszy kowal w niebie zrobił motykę z czaszki Bintu i zstąpił z nią na ziemię, aby nauczyć ludzi sztuki rolnictwa. Niebiańskie antylopy kojarzone są często z odkryciem rolnictwa na afrykańskiej Saharze.
Chaminuka - duch wcielony w zaklinacza deszczu Tsuro u Maszona.
Chinawezi - w południowej i środkowej Afryce było to imię nadane pierwotnemu wężowi kosmicznemu, występującemu powszechnie w afrykańskiej mitologii. Na początku Chinawezi (znana też jako Chinaweji), matka wszystkich rzeczy, dzieliła świat ze swoim mężem o imieniu Nkuba (czyli "Piorun"). Nkuba usadowił się w niebie z ciałami niebieskimi, a jego mocz stał się życiodajnym deszczem. Chinawezi rządziła ziemią i wodami. Powiadano, że kiedy grzmiał piorun, odpowiadała wezbraniem rzek. W końcu po pewnym czasie Chinawezi urodziła córkę, Nawezi i syna, Konde. Potomstwo to pobrało się i miało troje dzieci.
Mantis - owad, który często pojawia się w mitologii jako swawolny i sprytny heros. Obie role są widoczne w micie o powstaniu ognia według ludu Khoisan z południowo-zachodniej Afryki. Na początku ogień był trzymany przez Strusia pod skrzydłem. Mantis namówił Strusia, by sięgnął po owoc rosnący na szczycie wysokiej śliwy. Kiedy Struś rozpostarł skrzydła, aby nie stracić równowagi, Mantis zabrał mu ogień. Lud Khoisan utrzymuje również, że to Mantis pierwszy nadał nazwy wszystkim rzeczom.
Minia - kosmiczny wąż w mitologii północno-afrykańskiej. Na Saharze i w Sahelu szeroko rozpowszechnione jest podanie, głoszące iż Minia był pierwszym tworem stworzonym przez boskiego stwórcę. Głowa tego węża sięgała nieba, a ogon zanurzony był w wodach pod ziemią. Jego ciało dzieliło się na siedem części. Bóg wykorzystał je do uformowania świata i stworzenia wszelkiego życia.
N'gungundu - w wierzeniach plemion zairskich demony usiłujące znaleĄć sobie siedlisko w sercach dzieci.
Tolo - w wierzeniach zairskich demony, które usiłują znaleĄć sobie siedlisko w sercach dzieci.
Inne postacie
Abuk - pierwsza kobieta, która według ludu Dinka z południowego Sudanu była odpowiedzialna za pojawienie się śmierci i chorób na ziemi. Na początku Wielki Bóg pozwolił Garangowi, pierwszemu mężczyĄnie i Abuk, jego żonie, na sianie jednego ziarna prosa dziennie, co zaspokajało wszystkie ich potrzeby. Ale pewnego dnia Abuk, kierowana chciwością, postanowiła zasiać więcej. Czyniąc to, uderzyła Wielkiego Boga w palec u nogi, czym tak go rozzłościła, że oddalił się bardzo od ludzkości i zerwał sznur łączący niebo z ziemią. Od tego czasu ludzie zmuszeni są ciężko pracować, aby zdobyć pożywienie, oraz narażeni są na choroby i śmierć.
Anansi - afrykańskiej bohater ludowy i trickster (czyli oszust, szelma) pojawiający się często w mitach i folklorze ludów Akan (zamieszkiwali tereny obecnej Ghany). Anansi wyobrażany był najczęściej w postaci pająka. Słynął z mądrości i przebiegłości.
Chibinda Ilunga - książe ludów Luba-Lunda w obecnym południowo-wschodnim Zairze i południowo-wschodniej Angoli. Chibinda Ilunga był wnukiem Mbidi Kiluwe, przodka królów Luba. Powiadano, że jego twarz była biała i błyszcząca jak księżyc. Opuścił on królestwo Luba po tym, jak król, zazdrosny o jego zręczność w polowaniu, obraził go twierdząc, że Chibinda Ilunga nigdy nie brał udziału w wojnie. Pewnego dnia spotkał w lesie Lueji. Lueji była królową Lundy i wnuczką pierwotnego węża Chinawezi. Poprosiła ona czarującego cudzoziemca, by z nią pozostał. Po pewnym czasie pobrali się i Lueji powiadomiła starzyznę Lundy, że opuszcza swoje stanowisko i że Chibinda Ilunga będzie odtąd rządził w jej pałacu. Po wręczeniu małżonkowi bransolety symbolizującej władzę Lueji dostała niezwykle długiej menstruacji. Wypływające z niej nieustanne potoki krwi oznaczały, że nigdy nie będzie mogła urodzić dzieci. W końcu Chibinda Ilunga dostał od Lueji żonę o imieniu Kamonga, która była płodna.
Chitimukulu - pierwszy król ludu Bemba w Zambii. Według mitu Bemba o jego początkach, Chitimukulu i jego dwaj bracia usiłowali zbudować wysoką wieżę w królewskiej wiosce ich rodziców. Wieża jednak zawaliła się, zabijając wielu ludzi i ojciec skazał synów na śmierć. Jednak trzem braciom udało się zbiec do dzisiejszej Zambii. Tu właśnie Chitimukulu założył królestwo Bemba.
Elegba - imię nadane przez ludy z Beninu popularnej w zachodniej Afryce postaci trickstera, znanego u plemion Joruba jako trickster Eszu.
Garang - według wierzeń ludu Dinka z południowego Sudanu Garang był pierwszym mężczyzną. Był mężem Abuk, pierwszej kobiety, która przyniosła na ziemię choroby i śmierć. Na początku Wielki Bóg pozwolił Garangowi i Abuk na sianie jednego ziarna prosa dziennie, co zaspokajało wszystkie ich potrzeby. Ale pewnego dnia Abuk, kierowana chciwością, postanowiła zasiać więcej. Czyniąc to, uderzyła Wielkiego Boga w palec u nogi, czym tak go rozzłościła, że oddalił się bardzo od ludzkości i zerwał sznur łączący niebo z ziemią.
Kalala Ilunga - na pół historyczny bohaterski król w mitologii ludu Luba w Zairze. Pewnego razu książę imieniem Mbidi Kiluwe wybrał się na zachód, by zapolować w krainie Nkongolo, należącej do wielkiego Króla Tęczy. Nkongolo był bardzo gościnny i pozwolił Mbidi spać ze swoimi siostrami bliĄniaczkami Bulandą i Mabelą. Obie siostry zaszły w ciążę. Bulanda urodziła syna o imieniu Kalala Ilunga, a Mabela powiła chłopca i dziewczynkę. Nkongolo uznał Kalalę za swego syna, ale po tym, jak doszło między nimi do sprzeczki, Mbidi pozwolił Kalali odejść. Kalala został najlepszym tancerzem i biegaczem w królestwie, więc zazdrosny syn Nkongolo postanowił go zabić. Rozkazał, aby przygotowano pod placem tańców ukryty dół pełen zaostrzonych pali i zaprosił Kalalę do współzawodnictwa w tańcu. Kahia, który grał dla Kalali na bębnie, ostrzegł go o niebezpieczeństwie i Kalala uciekł za rzekę Lualaba do kraju swego prawdziwego ojca, ścigany przez Nkongolo i jego ludzi. Mbidi wyprawił mu serdeczne powitanie i dał wojsko, by mógł pokonać Nkongolo, który uciekł z Bulandą i Mabelą na zachód na górę Kaii. Ale siostry zdradziły jego kryjówkę ludziom Kalali, którzy ucięli mu głowę. Kalala Ilunga został królem i założył drugie cesarstwo Luba, na terenie którego leży dzisiejszy południowo-wschodni Zair.
Kigwa - przodek królów Ruandy. Najwyższy pan niebios, Piorun Nkuba miał niepłodną żonę. Pewnego dnia zabiła ona jedną z mężowskich krów i ukryła jej serce w naczyniu. Przez dziewięć miesięcy troskliwie karmiła serce mlekiem, aż przemieniło się w niemowlę płci męskiej. Syn ten, nazwany Kigwa, dorastał w niebie, aby w końcu spaść na ziemię. miał on syna Gihanga, który wynalazł pierwsze metalowe narzędzia oraz broń i został pierwszym królem Ruandy.
Kintu - według podań ludu Ganda z Ugandy, Kintu był starożytnym bohaterem, założycielem królewskiej dynastii Buganda. Kintu, cudzoziemiec, udał się do nieba w poszukiwaniu żony. Najwyższy Bóg oddał mu za żonę swoją córkę Nambi i nakazał Kintu pośpiesznie wyruszyć w drogę powrotną, bo inaczej jej brat Walumbe ("Śmierć") pojedzie z nimi. Wyruszyli natychmiast, ale Nambi przypomniała sobie, że nie zabrała ziarna do karmienia swych kurcząt. Nie zważając na prośby Kintu nalegała, aby pozwolił jej zawrócić po nie, a kiedy wróciła do męża, Śmierć podążała tuż za nią. Towarzyszyła im w drodze do domu i zamieszkała z nimi na ziemi. Od tej pory wszyscy ludzie muszą zmierzyć się ze śmiercią.
Lueji - legendarna królowa ludu Luanda, potomkini odwiecznego węża Chinawezi i żona herosa Chibinda Ilunga.
Mbidi Kiluwe - książę, ojciec herosa o imieniu Kalala Ilunga.
Mweel - siostra i małżonka Woot, mitycznego przodka królów Kuba i ludu południowo-wschodniego Zairu. Woot i Mweel odbyli ze sobą stosunek miłosny, owocem którego był Nyimi Lele, przodek sąsiedniego ludu Lele.
Mwetsi - "Księżyc". Pierwszy człowiek według mitologii stworzenia ludu Shona z Zimbabwe. Najwyższy bóg Mwari stworzył Mwetsi, który początkowo mieszkał pod wodami. Potem wyszedł na ziemię, aby na niej zamieszkać, ale ziemia była pustynna, dlatego zaczął lamentować. Mwari przysłał mu żonę, Gwiazdę Poranną, która urodziła wszystkie drzewa i rośliny na ziemi. Mwetsi i Gwiazda Polarna zbudowali dom, sporządzili narzędzia i zaczęli uprawiać ziemię. Po dwóch latach Mwari zabrał Gwiazdę Polarną i zastąpił ją drugą żoną, Gwiazdą Wieczorną i ostrzegł Mwetsi przed zbliżającym się nieszczęściem. Tej nocy Mwetsi i Gwiazda Wieczorna odbyli stosunek i kobieta urodziła koĄlęta, owce, bydło, kurczęta i antylopy, a następnie chłopców i dziewczęta, którzy w ciągu jednego dnia stali się dorosłymi ludĄmi. Czwartego dnia ich wspólnego życia Gwiazda Wieczorna ostrzegła Mwetsi, że jego życie jest w niebezpieczeństwie, ale on nadal spółkował z nią, przez co narodziły się lwy, lamparty, skorpiony i węże. Wieczorem jednak nie chciała się kochać i zaproponowała, aby odbył stosunek z córkami. Mwetsi poszedł za jej radą i parzył się z córkami, które następnego dnia narodziły się dzieci. Również i te dorosły w ciągu jednego dnia. W ten sposób Mwetsi stał się królem licznego narodu. Jednak Gwiazda Wieczorna zdradziła go z wężem i stała się bezpłodna. Wąż ukąsił Mwetsi, który zachorował od jadu. W miarę, jak podupadało zdrowie Mwetsi podupadała i ziemia: deszcze przestały padać, rzeki i jeziora wyschły, a śmierć dziesiątkowała naród. Aby położyć temu kres dzieci Mwetsiego udusiły do i wybrały nowego króla. Mit ten zapewne służył uzasadnieniu rytualnego mordu na Mambo, królu Monomotapa w średniowiecznym Zimbabwe. Aby zapewnić nieprzerywalną pomyślność kraju, nie można było dopuścić aby Mambo doczekał śmierci, dlatego też po czterech latach władzy mordowano go i wybierano nowego króla.
Nambi - według wierzeń ludu Ganda z Ugandy, kobieta odpowiedzialną, za pojawienie się śmierci na ziemi. Była córką najwyższego boga, który oddał ją za żonę herosowi Kintu, który był założycielem królewskiej dynastii Buganda. Kintu, cudzoziemiec, udał się do nieba w poszukiwaniu żony. Najwyższy Bóg oddał mu za żonę swoją córkę Nambi i nakazał Kintu pośpiesznie wyruszyć w drogę powrotną, bo inaczej jej brat Walumbe („Śmierć") pojedzie z nimi. Wyruszyli natychmiast, ale Nambi przypomniała sobie, że nie zabrała ziarna do karmienia swych kurcząt. Nie zważając na prośby Kintu nalegała, aby pozwolił jej zawrócić po nie, a kiedy wróciła do męża, Śmierć podążała tuż za nią. Towarzyszyła im w drodze do domu i zamieszkała z nimi na ziemi. Od tej pory wszyscy ludzie muszą zmierzyć się ze śmiercią.
Nkongolo - „Król Tęczy". Despotyczny król z mitologii regionu obejmującego sawanny Afryki środkowej. Nkongolo odbywał stosunki seksualne ze swymi dwiema siostrami Mabelą i Bulandą, oddawał się pijaństwu i był okrutnikiem. Odcinał uszy, nosy, ręce i piersi tym, którzy mu się narazili. Był zapalonym budowniczym, dlatego też nakazał budowlę wysokiej wieży, z której chciał dotrzeć do nieba i uzyskać nieśmiertelność. Niestety, wieża runęła zabijając wielu ludzi. Pewnego razu książę imieniem Mbidi Kiluwe wybrał się na zachód, by zapolować w krainie Nkongolo. Nkongolo był bardzo gościnny i pozwolił Mbidi spać ze swoimi siostrami bliĄniaczkami Bulandą i Mabelą. Obie siostry zaszły w ciążę. Bulanda urodziła syna o imieniu Kalala Ilunga, a Mabela powiła chłopca i dziewczynkę. Nkongolo uznał Kalalę za swego syna, ale po tym, jak doszło między nimi do sprzeczki, Mbidi pozwolił Kalali odejść. Kalala został najlepszym tancerzem i biegaczem w królestwie, więc zazdrosny syn Nkongolo postanowił go zabić.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz